GEZIEN EN GEKEND WORDEN

God ziet je wel zitten

BIJBEL EN ZIEN • In sommige oude kerken kun je ergens aan het plafond een Alziend Oog zien. Een driehoek met daarin een oog. De driehoek verwijst naar de Drie-eenheid. Waarschijnlijk gaat het terug op Psalm 115:4: De troon van de Heer staat in de hemel. En Hij beziet met aandacht de mensen. Door zijn oogleden heen beproeft hij de mensen. Er spreekt het besef uit dat we niet alleen zijn in dit universum, maar dat er Iemand, die alles te boven gaat, is die al ons doen en laten gadeslaat. Dit idee heeft grote invloed gehad op ons moreel gedrag. Zoals de Russische schrijver Dostojevski ooit gezegd moet hebben: ‘Als God niet bestaat is alles geoorloofd.’

Ook Psalm 139 zingt vanuit de sterke overtuiging dat de Heer alles ziet. Heer die mij ziet zoals ik ben, dieper dan ik mijzelf ooit ken. Het is één van de meeste geliefde Psalmen. Maar het roept ook dubbele gevoelens op.
Iemand zei: ‘Ik vind die Psalm wel mooi, maar eigenlijk word ik er een beetje bang van:  Ik vind dat helemaal niet zo’n prettig idee. Want dat betekent dat God alles van mij ziet, ook die gedachten en fantasieën die ik liever voor mijzelf houd. Die röntgen-blik van God is niet fijn.’
Je kunt ook andere geluiden horen. Een oudere vrouw vertelde in een kring: ‘Ik was een bijzonder kind en had het gevoel dat mijn ouders mij niet begrepen. Mijn moeder zei – met alle goede bedoelingen – tegen me: “Ga toch lekker buitenspelen met de andere kinderen.” Terwijl ik liever met een vergrootglas een spinnenweb in de tuin bekeek. Mijn moeder vond dat maar raar. En als ik probeerde aardig te zijn voor iemand, dan pakte dat altijd verkeerd uit en kreeg ik op m’n kop. Als kind had ik het niet gemakkelijk. Maar ik vond troost in Psalm 139, die ik op school had geleerd. Er was tenminste één Iemand die me wel begreep.’


Dat God ons ziet en doorziet roept verschillende reacties op. De één voelt zich bekeken, de ander voelt zich juist begrepen. Het heeft te maken met het gehanteerde beeld van God. Is dat liefdevol of meer veroordelend? Op de achtergrond speelt het verschil tussen angst en vertrouwen. 

Meer dan visueel herstel
In de evangeliën komen we verschillende verhalen tegen waar Jezus een blinde geneest. Bijna altijd gaat het om meer dan een visueel herstel. Je kunt ziende blind zijn. Het is dan een mentale beperking waardoor je het juiste inzicht mist. In Marcus 8 staat een opmerkelijk verhaal over een blinde die door Jezus in twee etappes wordt gene­zen. Na de eerste aanraking met speeksel ziet hij mensen als bomen rondwandelen. Hij ziet alleen contouren, wellicht in zwart-wit. Zo kijken wij ook vaak naar mensen. Op grond van een vage indruk hebben we ons oordeel klaar. Ook hier speelt angst en vertrouwen een rol. God kijkt anders. 
Hoe kunnen we gaan zien met de ogen van God? Het is een proces. In het verhaal is een tweede handeling van Jezus nodig. Pas dan ziet de blinde het scherp. Bevrijd van angst en met vertrouwen kan hij God en mensen in de ogen kijken.

Diepe oerbehoefte
Op internet circuleren ontroerende filmpjes over wat er gebeurt als mensen elkaar echt in de ogen kijken. Wildvreemde mensen worden tegenover elkaar gezet met de opdracht: ‘Kijk elkaar vier minuten aan en spreek niet.’ Wat er dan allemaal gebeurt! In eerste instantie zie je ongemak. Angst en vertrouwen vechten om voorrang. Maar al snel ontstaat vanuit deze kwetsbaarheid een diepe connectie. Er wordt gelachen, er vloeien tranen. Soms is er ook sprake van spiegeling. De emoties van de één worden overgenomen door de ander. Bijna altijd eindigt de ontmoeting met een omhelzing. Zelfs als kijker naar het filmpje is het moeilijk om hierbij je ogen droog te houden. Het laat zien wat er gebeurt als je verder kijkt dan het uiterlijk en het hart van de ander aanziet. Dat het ontroert, vertelt dat er geraakt wordt aan een diepe oerbehoefte: gezien en gekend worden.



De blinde man die eerst alleen bewegende bomen zag, voelde zich zo gezien en gekend door Jezus dat hij het helder gaat zien. Hij krijgt niet alleen zijn gezichtsvermogen terug, maar ook het vermogen om met zijn hart het hart van een ander te zien. Dat is zijn genezing!

God ziet en kent ons. Het is levenslange uitdaging om dit in te zien. En als je je zo gezien en gekend weet, dan kun je ook zo naar een ander kijken. Je leert kijken met de ogen van God. God ziet je wel zitten, daarom kunnen we elkaar zien zitten. 


• ds. Jan van der Wolf
PREDIKANT ZOETERMEER-ZUID