NIEUW MUZIKAAL PASSIESTUK

‘De zeven kruiswoorden van Jezus’

INTERVIEW • ‘Ik werd enorm geraakt door de passiemuziek van componist Franz Liszt, tot in mijn ziel’, zegt Johan van Oeveren, musicus in Zoetermeer. ‘Toen ik zijn ‘Evocation’ beluisterde wist ik: daar moet ik iets mee.’ Het resulteerde in een nieuw passiestuk ‘De zeven kruiswoorden van Jezus’, dat wordt uitgevoerd in de Stille Week op weg naar Pasen.

‘Evocation’ betekent letterlijk: het voor de geest tevoorschijn roepen. ‘Daar begin ik mijn muziekstuk over de zeven kruiswoorden van Jezus mee’, vertelt Johan van Oeveren. ‘Ik heb er een toegankelijke bewerking van gemaakt en gearrangeerd voor piano en snaarinstrument. Het komt uit een stuk van Liszt dat hij in 1862 schreef voor de Sixtijnse Kapel in Rome. Hij verwerkte er het beroemde Miserere van Allegri in, over Psalm 51. En het loopt uit op de lof aan God, met de melodie van de altijd weer aangrijpende klassieker van Mozart, het Ave verum. De tekst daarvan is een gebed aan Jezus zelf, die voor ons stierf aan het kruis.’

Gegroet waarachtig lichaam
geboren uit de maagd Maria
dat waarlijk heeft geleden
en voor de mens geofferd is aan het kruis.
Uit welks doorboorde zijde
water met bloed vloeide.
Wees voor ons een voorsmaak
tijdens de beproeving van de dood.
O Jezus zoet, o Jezus getrouw
O Jezus, Zoon van Maria
‘Ave verum corpus’, W.A. Mozart, 1791 (vertaling uit het Latijn)

De muziek beweegt zich in de donkerte, in een sfeer van duister en dood. Langs het ‘Heer, ontferm U, wees mij genadig’ uit Psalm 51 klimt het omhoog. ‘Het wordt dan heel licht gespeeld, in snellere zestiende noten. Het is een hele sterke instrumentale verbeelding van het persoonlijke aanroepen van God uit de nood.’

Gespeeld-gesproken- gezongen
Het geheel van ‘De zeven kruiswoorden’ is een muzikaal-liturgische compositie, geschreven voor piano en snaarinstrument, contrabas, mannenensemble en bariton, en een lector.
de instrumentale inleiding volgen de zeven kruiswoorden van Jezus in steeds eenzelfde driedeling: instrumentaal, een gesproken verbindende tekst, en een vocale uitvoering gezongen door een mannenensemble met baritonsolist. ‘In 2021 componeerde ik al de instrumentale delen. Het was corona-tijd toen en wij als zangers zwegen stil. Vocaal kon ik het lange tijd ook niet. ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt U mij verlaten?’ Dat Jezus dat zegt, in opperste verlatenheid – wie ben je dan om daar iets mee aan te vangen ... is dat niet aanmatigend? Tot ik begin dit jaar ineens wist: zó kan het, zó moet het. Zoiets gebeurt dan ’s nachts om drie uur – inspiratie hou je blijkbaar niet tegen. Toen heb ik er de arrangementen voor mannen­ensemble en baritonsolo aan toe kunnen voegen.’

Grote eerbied
‘Het bleek makkelijker om voor de gezongen delen de Engelse tekst te gebruiken. ‘Father, forgive them ...’ en ‘I thirst’ klinkt compacter en was beter te vangen voor mijn gevoel.’ Er klinken dissonanten, de muziek krijgt steeds een andere kleur, de maatsoorten wisselen, het klinkt vaak onregel­matig. ‘Alles in grote eerbied. Als je op je in laat werken wat Jezus daar zegt, hangend aan het vloekhout. De diepte die erin zit ... Dan past alleen eerbiedig luisteren. Het eindigt ook in stilte.’

Marieke van der Giessen-van Velzen
KiZ-REDACTEUR
Schilderij: Aran van der Giessen, ‘Die sieben Worte’, 2019 

Wees mij genadig,
God, in uw trouw,
U bent vol van erbarmen,
doe mijn daden teniet.
Was mij schoon van alle schuld,
reinig mij van mijn zonden.
‘Miserere mei’, G. Allegri, ca. 1630 (vertaling uit het Latijn)