Wat zingen we met Kerst?

EER AAN GOD • In het Kerstevangelie, dat verhaalt over het wonder van de geboorte van het Kind Jezus, lezen we over een jubelend hemels engelenkoor en ook van herders die als ze de Baby gevonden hebben, lovend en prijzend langs de huizen gaan. In de kerk kunnen we ons de kerstdagen zonder zang niet voorstellen. Waar komt dat zingen met Kerst vandaan?

Loven en prijzen
Wat staat er nu precies in het kerstevangelie? Ik heb eerst maar eens de Bijbel bij gepakt. In Lucas 2 van de Nieuwe Bijbel­vertaling staat in vers 13 en 14:
En plotseling voegde zich bij de engel een groot hemels leger dat God prees met de woorden: ‘Eer aan God in de hoogste hemel en vrede op aarde voor de mensen die Hij liefheeft.’

Over de herders staat in vers 20:
De herders gingen terug, terwijl ze God loofden en prezen om alles wat ze gehoord en gezien hadden …

In de NBG-vertaling van 1951 eindigt vers 13 met de tekst:
… een grote hemelse legermacht die God loofde, zeggende: ...

Ook in de Statenvertaling komen we dit tegen:
… prijzende God en zeggende: ...

Eren en aanbidden
Een interessante vraag die zich nu opwerpt is: Hoe komt het dat wij denken dat de engelen en de herders God zingend loofden en prezen? Volgens ChatGPT (3.5) heeft loven en prijzen te maken met het eren, aanbidden en waarderen van een goddelijke entiteit. Er wordt eer betuigd aan God. Door het samenvoegen van de woorden loven en prijzen wordt de intensiteit en de oprechtheid van de eerbetuiging benadrukt. Het loven en prijzen kan God kan op verschillende manieren plaatsvinden. Door gebed, hymnen en liederen, door liturgie, offers, prediking en individuele aanbidding. Elk geloof heeft zijn eigen rituelen en tradities die ontworpen zijn om de spirituele verbinding met het goddelijke tot uitdrukking te brengen. Tot zover ChatGPT.

Dan blijft het zingen over
Het antwoord van ChatGPT licht de sluier rondom het raadsel een klein beetje op. In ons denken vertalen wij de combinatie van de woorden loven en prijzen automatisch in het zingen van lofprijzingsliederen. Hoewel bij het loven en prijzen door een groot hemels leger nog wel aan liturgie of prediking kan worden gedacht, kunnen wij ons niet voorstellen dat het loven en prijzen door de herders de vorm van gebed, liturgie, offer, prediking of individuele aanbidding had. Dan blijft automatisch het zingen over. En dat hebben we dan weer doorvertaald naar een zingend hemels leger.

Synchroon
Maar er is misschien nog een andere reden. Wij houden in het algemeen niet van chaos. En een groep mensen die enthousiast door elkaar heen praat ...? Denk eens aan de reacties van mensen bij de komst van de heilige Geest (Handelingen 2 vers 13). De volgelingen van Jezus die bijeen waren, werden vervuld van de heilige Geest en begonnen op luide toon te spreken in vreemde talen. Daar raakten de vrome Joden in Jeruzalem van in verwarring, sommige van hen vroegen zich zelfs spottend af of zij dronken waren.
Bij het zingen in een groep gebeurt er iets heel bijzonders. Samen zingen is een actieve en fysieke bezigheid. Onbewust halen we allemaal op dezelfde momenten adem. En dat niet alleen. Bij het zingen gebeurt er fysiek iets heel bijzonders. Iets wat zich met andere lichamelijke bezigheden niet manifesteert. De harten van de zangers gaan tijdens het zingen synchroon kloppen. We vormen niet alleen één groep zangers, maar misschien ook wel één lichaam. En dan stijgen we boven ons zelf uit. Niet meer het individu telt, maar de groep als geheel. Juist met Kerst snakken we naar een beetje vrede op aarde. Wij grijpen dan ook met beide handen de kans aan om te zingen over de stille, heilige nacht en over vrede op aarde.

Juist met Kerst willen we massaal geloven in wonderen. En het samen zingen helpt daarbij. Zeker als onze harten synchroon gaan kloppen.

Arie Vooijs

Afbeelding: Matthias Grünewald (beschilderde panelen) en Nicolas d’ Haguenau (sculpturen), ‘Altaar van Issenheim’, 1512-1516, Musée Unterlinden, Colmar, Frankrijk

Het Issenheim-altaar is gemaakt in opdracht van Guy Guers, abt van het Antonietenklooster van Issenheim, in de Elzas. We zien hier het tweede aanzicht: op het linker zijpaneel de Annunciatie: de aankondiging door aartsengel Gabriël aan Maria. De Heilige Geest zweeft als transparant wit weergegeven duifje boven het groene gordijn. Op het rechterzijpaneel verrijst Christus glorieus uit het graf. Op het middenpaneel zit een engel gamba te spelen, terwijl Maria op een bed heel liefdevol kijkt naar het Kind in haar armen. De engel houdt de strijkstok heel vreemd vast, namelijk aan het verkeerde eind, en strijkt op de toets, een plek waar je nauwelijks geluid uit je instrument kunt krijgen! — Willy Tieman