UIT DE PRAKTIJK VAN UITVAARTVERZORGERS

‘Je moet goed kunnen luisteren en praktische ondersteuning bieden’

INTERVIEW • Wat komt er allemaal kijken bij een begrafenis of crematie? De redactie van Kerk in Zoetermeer sprak hierover met twee uitvaartverzorgers: Karen Paternotte en Theo Teeuw. Karen verzorgt al vele jaren uitvaarten en sinds vijf jaar als ondernemer. Zij is dit jaar ook weer betrokken bij het jaarlijkse Watertoren-gedenkmoment. Theo is volgend jaar veertig jaar werkzaam in de uitvaartzorg, waarvan vijfendertig jaar als zelfstandig ondernemer.

Welke keuzes moet de familie van de overledene maken? Wat is jullie rol daarbij als uitvaartondernemers?
Karen en Theo geven aan dat er vroeger minder mogelijk was. Tegenwoordig hebben mensen steeds meer wensen en er zijn een aantal keuzemogelijkheden.

• Begraven, cremeren of donatie van het lichaam aan de wetenschap. In het laatste geval is er dan alleen de mogelijkheid voor een herdenkingsbijeenkomst.
• Het lichaam van een overledene dient omhuld te worden. Dit kan in een kist of een wade.
• Wel of geen rouwkaarten versturen.
• In Zoetermeer kan er op drie plaatsen begraven worden: aan de Binnenweg, aan de Hoflaan bij de Meerbloemhof en achter de Nicolaaskerk, voor mensen met een rooms-kathollieke achtergrond. Men kan er ook voor kiezen elders begraven te worden, bijvoorbeeld op een natuurbegraafplaats.
• De locatie van de uitvaart­bijeen­komst. In principe kan dat op veel plaatsen. Dat kan een kerk zijn, de aula van een uitvaartcentrum, begraafplaats of crematorium, maar ook andere locaties, binnen en soms buiten, bieden die mogelijkheid. Meestal wordt een bewuste keuze gemaakt. Zo is de sfeer in een kerk − waar men niet zo gauw popmuziek zal horen – natuurlijk anders dan die in de aula van een uitvaartcentrum, crematorium of begraafplaats.

‘Onze rol daarin betreft zowel voorlichting als adviseren, steeds rekening houdend met de wensen van de overledene en van de familie.’

Hoe ga je als uitvaartverzorger om met emoties?
‘Wij willen de familie een liefde­volle uitvaart bezorgen, waar men heel lang op terug wil kijken. Soms merken we dat het verdriet zo groot is, dat bij het gesprek over de grote lijnen hulp van familieleden nodig is, maar vaak blijkt dat de ondersteuning van ons voldoende is. We houden rekening met gevoelens, proberen mee te leven en ons in te leven. Het doel is het organiseren van een inhoudsvolle uitvaart en de familie tot steun te zijn. Je moet goed kunnen luisteren en praktische ondersteuning bieden, anders kun je dit werk niet doen. Tussen overlijden en uitvaart hebben we bijna elke dag contact met de nabestaanden. Dat gaat in stappen: de eerste dag bespreken we de grote lijnen, daarna komen stap voor stap de details. Daar zit structuur in en dat is nodig.’

Wat zijn de consequenties van begraven versus cremeren? Wordt daar advies over uitgebracht? Hoe ligt de verhouding daartussen?
‘Meestal weten de nabestaanden al bij het eerste contact met ons of het een crematie of een begrafenis wordt. Er wordt overigens steeds meer gecremeerd. In een stad als Zoetermeer wordt meer gecremeerd dan begraven. Maar in dorpen en binnen kerkelijke genootschappen wordt juist meer begraven. Daarbij speelt een rol dat er in Zoetermeer een crematorium is. In Zoetermeer kan er geen eeuwigdurend graf gekocht worden. Wel kan men kiezen voor een algemeen graf – tien jaar en met een kleine gedenkplaat – of een particulier ‘eigen’ graf van minimaal tien jaar. Dat is duurder maar men kan het langer aanhouden. Na een crematie kan de urn tijdelijk in het crematorium of op de begraafplaats gelaten worden, in de muur of een graf, maar er wordt ook wel vaak besloten de as uit te strooien of in een urn thuis te bewaren.’

Hoeveel ruimte is er voor inbreng van de familie van de overledene?
‘Inbreng van de familie kan voor negentig tot honderd procent van de gehele uitvaart. Het is immers hun afscheid. De taak van de uitvaartondernemer is om de wensen van de familie te onderzoeken op haalbaarheid. Men wil tegenwoordig steeds langer gebruikmaken van de geboden faciliteiten. In coronatijd moest een uitvaart binnen een uur, maar nu komt het voor dat deze in totaal bijna tweeënhalf uur duurt. Daar hangt dan wel weer een prijskaartje aan. Er wordt veel gebruik gemaakt van de mogelijkheid om de overledene op te baren in 24-uurskamers. Men kan deze elke dag op een wille­keurig tijdstip bezoeken om afscheid te nemen. Rouwkaarten kan men desgewenst ook zelf maken. En bloemen zijn in sommige culturen heel belangrijk.’

Wat kun je als uitvaartverzorger betekenen voor iemand die gelovig is maar geen lid van een kerk?
‘In overleg met de familie regel ik dan een woordbegeleider of een pastoraal werker om de uitvaart te begeleiden’, zegt Karen. Theo regelt dit ook of vervult zelf die rol. De wensen van de familie worden geïnventariseerd en op basis daarvan wordt de uitvaartbijeenkomst geleid. De gehele organisatie blijft de taak van de uitvaartverzorger.

Hoe is de samenwerking met de geloofsgemeenschap van de overledenen in geval van een kerkelijke uitvaart?
Beiden geven aan dat zij heel goede contacten hebben met alle medewerkers van de geloofs­gemeenschappen, zoals voor­gangers en kosters en anderen.

Jan Blankespoor en Marjolijn van der Haven-Verweij